Kościół pod wezwaniem Imienia Najświętszej Maryi Panny jest najstarszym i najcenniejszym zabytkiem inowrocławskiej architektury. Zbudowana z ciosanych granitów świątynia, od wschodu zamknięta półkolistą absydą, od zachodu kamienno – ceglanym, dwuwieżowym masywem, usytuowana jest na morenowym wzniesienie, zbudowanym z glin zwałowych.
Prawdopodobnym fundatorem kościoła był książę Leszek (1173 – 1186), stąd też przypuszczać można, iż budowę świątyni zaczęto przed rokiem 1186. Być może około przełomu XII i XIII stulecia gotowy był pierwszy etap budowy, wzniesienie granitów prezbiterium, nawa i przyziemie masywu zachodniego. Ceglane wieże ukończono stawiać zapewne około przełomu lat 20-tych i 30-tych XIII w. Budowę kontynuowali więc kolejni władcy Inowrocławia, współfundatorzy świątyni – Konra, Bolesław, Mieszko Stary i znów Konrad, i być może jeszcze jego syn Kazimierz.
W momencie obejmowania dzielnicy kujawskiej przez księcia Kazimierza ok. 1231 r. kościół p.w. Imienia NMP (zapewne jeszcze nie ukończony) był jedyną świątynią murowaną na tym obszarze. Kościół oddano na potrzeby kultu przed 6 października 1233 r., albowiem w tym dniu odbył się synod diecezjalny zwołany przez biskupa Michała dla duchowieństwa kujawskiego. Fakt ten potwierdza znaczenie świątyni i parafii oraz rangę duchownych obsługujących zapewne kancelarię książęcą.
Pomimo przybycia w 1238 r. franciszkanów sprowadzonych przez księcia Kazimierza z Wrocławia i przesunięcia centrum stolicy księstwa na południowy- zachód od romańskiego kościoła, gdzie książę lokował miasto oraz wzniósł klasztor i zamek, kościół parafialny p.w. Imienia NMP objęty został opieką władcy Kujaw. Zapewne także księżna Konstancja, żona Kazimierza Konradowica księcia kujawskiego, córka Henryka Pobożnego i wnuczka św. Jadwigi Śląskiej miała pod swą opieką zarówno wznoszony klasztor franciszkanów, jak i monumentalną świątynie parafialną p.w. Imienia NMP.